Heemkundekring Amalia van Solms heeft in 2014 met het dodendraadproject de Knippenbergprijs gewonnen.

De Knippenbergprijs werd zaterdagmiddag uitgereikt in het Klokkenmuseum in Asten. Het is een prestigevolle Noord-Brabantse onderscheiding vanwege de Stichting Brabants Heem, Erfgoed Brabant, de Leerstoel Cultuur in Brabant aan de Universiteit van Tilburg, de Historische Vereniging Brabant, het Noordbrabants Museum en het Nederlands Centrum voor Volkscultuur. De prijs bestaat uit een bronzen penning, beschikbaar gesteld door Brabants Heem, met daarop een afbeelding van Willy Knippenberg. Tevens ontvangt de winnaar 1.000 euro en krijgen alle genomineerden een oorkonde. De Knippenbergprijs wordt tweejaarlijks uitgereikt aan een persoon of vereniging die iets gerealiseerd heeft in de geest van Willy Knippenberg, de priester, historicus en onderwijzer (1910-2005) die heel actief was in Noord-Brabant.

Het was een razend spannende ‘strijd’ tussen drie genomineerden die allen hetzelfde doel nastreven: het vastleggen en uitdragen van het vergeten erfgoed, in de hoop dat mensen lessen eruit trekken. Na Amalia’s beeldrijke presentatie kwam Jardena Gil aan de beurt. Zij heeft namens het Regionaal Archief Tilburg een project over ‘Joodse Tilburgers’ vóór en tijdens WO2. Vervolgens presenteerde journalist Tom Tacken ‘Veertienachttien’, de lange podcast over de Grote Oorlog. In 261 wekelijkse afleveringen, één per oorlogsweek, vertelt hij het verhaal van de Eerste Wereldoorlog.

Na de presentaties kon niemand de uitslag voorspellen. De projecten waren overigens nauwelijks met elkaar vergelijkbaar. Het voorlezen van het juryrapport bracht ook al geen duidelijkheid. Het was wachten op het eindverdict van de jury en groot was de ontlading bij de bekendmaking van de winnaar: Amalia had het gehaald…

Dankzij het project ‘WO1 in onze grensregio. Vergeten? Opgehelderd!’ is het vergeten WO1-erfgoed aan de grens tussen België en Nederland onderzocht, vastgelegd en bekendgemaakt. Centraal staat het merkwaardige WO1-statuut van Baarle-Hertog: deels bezet en deels vrij gebleven gebied. Aan bod komen thema’s als vluchtelingen, neutraliteit, bezetting, verzet, schaarste, dodendraad, brievensmokkel, ‘MN7’ (zendpost van het Belgische leger) en het geruzie tussen België en Nederland.

Het project telt maar liefst zeven onderdelen:

1. In het boek “Hoogspanning aan de Belgisch-Nederlandse grens” vertellen zeventien auteurs de geschiedenis van WO1 in onze grensregio. Het boek telt 352 pagina’s en ruim 370 oude foto’s in sepia. Voor het eerst is de geschiedenis van het vluchtoord Baarle-Nassau-Grens beschreven en maar liefst 60 pagina’s werden besteed aan de geschiedenis van de dodendraad.

2. De cursus “Hoogspanning aan de Belgisch-Nederlandse grens”, bestaande uit zes lesavonden door experten en aangevuld met lokale heemkundige gegevens, richtte zich tot al wie activiteiten wil organiseren die kaderen in de herdenking van WO1: vooral leerkrachten, streekgidsen en heemkundigen.

3. De ‘Dodendraadroute’, een permanente interactieve en recreatieve fietsroute met brochure, brengt de toerist via fietsknoppunten naar vijf gemeenten, vijftien thematische infoborden en vier reconstructies. Op elf van die infoborden kan men via een QR-code een ingesproken verhaal beluisteren.

4. Het ‘Dodendraadpad’, een permanent wandelpad met brochure, leidt de toerist via wandelknooppunten naar de twee dodendraadreconstructies in Zondereigen.

5. Het ‘WO1-verzetspad’, een permanent wandelpad met brochure, brengt de toerist via wandelknooppunten naar de WO1-locaties in Baarle-centrum. Centraal staan de brievensmokkel, het draadloze Belgische zendstation, Belgische rekruten en de plaatselijke verzetsheldin, Miet Verhoeven.

6. Lezingen en gegidste wandelingen met powerpointvoorstellingen, zowel voor verenigingen als voor scholen, worden verzorgd door medewerkers aan het project en gidsen van VVV-Baarle.

7. Een website voor de promotie van het project: www.dodendraad.org

Het juryrapport werd niet meegegeven, maar Amalia van Solms kent zelf de sterktes van haar project. Zo ging een breed en diepgaand onderzoek eraan vooraf. Daarbij werden meer dan 1.500 oude foto’s over het onderwerp verzameld en een grote hoeveelheid verhalen van mensen uit de grensregio.

De mogelijkheid voor inleving in het onderwerp is zeer gevarieerd. Dat kan thuis in de zetel of achter de computer; dat kan tevens buiten, bij de vijftien informatieborden en vijf reconstructies. In de grensregio kan je de herinnering aan de Groote Oorlog weer echt ‘beleven’.

Het project is ook breed gedragen en overstijgt het lokale. Vijf gemeentebesturen, hun toeristische diensten en hun erfgoedverenigingen hebben eraan meegewerkt.  

Van bij het begin is de jeugd erbij betrokken. Jongeren maakten onze reconstructies, zij namen persoonsgebonden verhalen voor ons op. Voor scholen zijn educatieve programma’s uitgewerkt.

Tot slot is er de grote kwaliteit die nagestreefd werd, wat leidde tot veel respons bij het grote publiek. En er is de voortdurende bereidheid om ondersteuning te verlenen aan onderzoekers, streekgidsen, leerkrachten, leerlingen, heemkundigen, verenigingen, organisaties, tentoonstellingsbouwers, theaterschrijvers, radio- en tv-makers en journalisten van de geschreven pers.

De geldprijs zal besteed worden aan de verdere uitbouw van het project.